Η Ελλάδα, μέχρι να μπει στη δίνη της Νέας Τάξης, λειτουργούσε ως ένα τυπικό εθνικό κράτος. Η τηλεόρασή της ήταν υπό κρατικό έλεγχο και υπηρετούσε την εθνική της πολιτική. Προβαλλόταν ο ελληνισμός και υπήρχε μια "ηθικοπλαστική" πολιτική, που συντηρούσε τις προσεκτικά επιλεγμένες εθνικές και κοινωνικές αρετές. Τι σημαίνει αυτό; Το εξής απλό. Η τηλεόραση "διαφήμιζε" άμεσα ή έμμεσα το οτιδήποτε συνέφερε εθνικά ή κοινωνικά τον ελληνικό λαό. Από τον αλήστου μνήμης "αντιήρωα" Λαλάκη τον "εισαγόμενο" μέχρι τους ήρωες τύπου Ξανθόπουλου, οι πάντες υπηρετούσαν μια εθνική λογική.
Εθνικά πρότυπα, τα οποία προβάλλονταν από την τηλεόραση, ήταν οι Έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι διακρίνονταν στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Εθνικά πρότυπα ήταν οι πετυχημένοι βιομήχανοι, που δημιούργησαν εργοστάσια, καλύπτοντας τις εθνικές ανάγκες και οδηγώντας τη χώρα στην ανάπτυξη. Κοινά λαϊκά πρότυπα —τα οποία περνούσαν μέσα από τα τηλεοπτικά σήριαλ— ήταν τίμιοι εργάτες, που με την τιμιότητα και το φιλότιμό τους επιτύγχαναν τους στόχους τους. Στο πυρ το εξώτερον καταδικάζονταν τα τεμπέλικα παράσιτα, οι τοκογλύφοι, οι τεμπέληδες "γόνοι", οι "ελαφρών" ηθών επιτήδειες κλπ..
Από εκεί και πέρα το πρόγραμμα γέμιζε με πάσης φύσεως ντοκιμαντέρ, που "αποδείκνυαν" με ντοκουμέντα την ομορφιά της πατρίδας, την πολιτιστική της κληρονομιά, την ανοδική αναπτυξιακή της πορεία, τη θέση της στην παγκόσμια ιεραρχία των εθνών κλπ.. Όλα δηλαδή κινούνταν μέσα στα πλαίσια των εθνικών και κοινωνικών συμφερόντων του λαού, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης του ελληνικού κράτους και άρα και των μέσων που αυτό διέθετε και κατά συνέπεια της τηλεόρασης.
Όλα αυτά όμως, όπως εύκολα αντιλαμβανόμαστε, δεν συνέφεραν ούτε τους Αμερικανούς ιδιοκτήτες της Νέας Τάξης αλλά ούτε και τους Εβραίους διαχειριστές της. Έπρεπε όλα αυτά ν' αλλάξουν. Να αλλάξουν στον μέγιστο βαθμό. Στον βαθμό που τα αντιπρότυπα να γίνουν πρότυπα και το αντίστροφο. Έπρεπε δηλαδή στο ηλεκτρονικό "τραπέζι", το οποίο στρωνόταν καθημερινά μέσα στο κάθε σπίτι, να αλλάξει το μενού του "συσσιτίου".
Από τα δύσπεπτα, στυφά αλλά υγιεινά προϊόντα της εθνικής "διατροφής" έπρεπε να πάμε στα εύπεπτα, εύγευστα υπερεθνικά "σκουπίδια". Από τα "φασόλια" και τα "φρούτα" της εθνικής παραγωγής έπρεπε να πάμε στα "γαριδάκια" και τις "γκοφρέτες" του ιμπεριαλισμού.
Για να γίνουν όλα αυτά, έπρεπε να αλλάξουν τα πρότυπα. Έπρεπε ο βιομήχανος να εμφανίζεται σαν δυνάστης και ο έμπορος σαν ευεργέτης. Έπρεπε ο εργάτης να εμφανίζεται σαν κοροΐδο και ο τεμπέλης σαν "μάγκας". Έπρεπε η τιμιότητα να εμφανίζεται σαν αρνητικό φορτίο στην πορεία της ζωής ενός ανθρώπου.
Έξυπνος και μάγκας θα ήταν αυτός που απλά θα κατάφερνε ν' απολαμβάνει τα πάντα, χωρίς να εργάζεται. Αυτός που τα κατάφερνε με λαχεία, με τραπεζικά δάνεια ή προσφέροντας "υπηρεσίες". Δεν έχει σημασία αν θα γινόταν γελωτοποιός των ισχυρών ή το "τασάκι" τους. Σημασία έχει να μπορεί άκοπα να ζει με βάση τα καταναλωτικά πρότυπα. Να φορά τις διαφημισμένες μάρκες παντελονιών, να καπνίζει τα αντίστοιχα τσιγάρα κλπ..
Το ανάλογο συμβαίνει και με την περίπτωση των γυναικών. Η εργάτρια έπρεπε να εμφανίζεται σαν το απόλυτο κορόιδο. Η γυναίκα που είναι τίμια κι ακολουθεί τις ανθρώπινες επιλογές της επίσης. Η όμορφη γυναίκα, που το κάνει αυτό, παρουσιάζεται σαν η απόλυτα ηλίθια, εφόσον δεν εκμεταλλεύεται ένα κεφάλαιο τεράστιας αξίας.
Πρότυπα της νέας εποχής είναι οι γυναίκες που τα "καταφέρνουν", χωρίς να εργάζονται. Οι γυναίκες που θα χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα για να "βολευτούν". Η γυναίκες που θα "ξεπουλούσαν" το κορμί τους, αλλά θα εξασφάλιζαν ωραίο κινητό, επώνυμα ρούχα και εισιτήρια για μεγάλα ταξίδια.
Όλα αυτά έπρεπε να αλλάξουν και το καλύτερο μέσον γι' αυτήν την αλλαγή ήταν η τηλεόραση. Για να καταλάβει κάποιος το μέγεθος αυτής της αλλαγής του "συσσιτίου", θα τον πάμε με τη βοήθεια της φαντασίας μας ένα υποθετικό "ταξίδι" μέσα στο χρόνο.
Ας υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε στην Τρούμπα του 1950 και ότι υπήρχε εκείνη την εποχή η τηλεόραση. Τι ήταν η Τρούμπα; Η πίσω "αυλή" της ελληνικής κοινωνίας. Το απόλυτο κοινωνικό περιθώριο. Μια κλειστή κοινωνία, εξειδικευμένη στην "υπηρεσία" και τον παρασιτισμό.
Ποιοι βρίσκονταν εκεί; Μαστροποί, τοκογλύφοι, παπατζήδες κλέφτες, τσιλιαδόροι, λαχειοπώληδες και πάσης φύσεως παράσιτα. Όλοι περίμεναν πελάτες να τους προσφέρουν "υπηρεσίες". Όλοι περίμεναν να "φτιαχτούν" από τα κορόιδα και προπαντώς χωρίς να χρειαστεί να εργαστούν. Τα ανάλογα συνέβαιναν και με τις γυναίκες. Πόρνες, λουλουδούδες, χαρτορίχτρες, καφετζούδες και όλο το κακό συναπάντημα. Κι αυτές με τη σειρά τους περίμεναν το "θαύμα" για να φτιαχτούν. Να βρουν κάποιον πλούσιο, για να ξεφύγουν από τη φτώχεια, εφόσον τον έρωτα τον είχαν "γευτεί" και τις περισσότερες τις είχε βγάλει στο "πεζοδρόμιο".
Γύρω από αυτούς υπήρχε μια φτωχή μάζα εξαθλιωμένων, η οποία λόγω ανέχειας εξακολουθούσε να κατοικεί στην υποβαθμισμένη περιοχή, εφόσον δεν είχε τις δυνατότητες να μετακινηθεί. Άνεργοι εργάτες, οι οποίοι επιβίωναν ως περιστασιακοί χαμάληδες, κουλουράδες, παλιατζήδες κλπ.. Άνθρωποι, οι οποίοι μετά βίας επιβίωναν και δεν τους πολυενδιέφερε αν το "κεραμίδι" τους ήταν μεσοτοιχία με το διπλανό πορνείο. Φτώχεια καταραμένη και τίποτε άλλο.
Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η κοινωνία ήταν μια ειδική κοινωνία και ως εκ τούτου είχε ειδικές ανάγκες. Ανάγκες, οι οποίες προέκυπταν από μια άσχημη καθημερινότητα και από μια αδυναμία για επιλύσουν μόνοι τους τα πραγματικά τους προβλήματα. Ανέχονταν τα χειρότερα, γιατί ζούσαν με μόνο εφόδιο την ελπίδα. Την ελπίδα του "θαύματος", εφόσον δεν είχαν τις δυνατότητες ή τις γνώσεις για να το επιτύχουν διαφορετικά. Αναλώνονταν στον καθημερινό αγώνα που τους εξασφάλιζε τον επιούσιο και όλα τα υπόλοιπα τα άφηναν στο "θαύμα".
Αν υποθέσουμε ότι αυτή η κλειστή κοινωνία είχε ένα δικό της ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι, το οποίο απευθυνόταν στις δικές της ανάγκες, τι θα πρόβαλε; Τα εθνικά πρότυπα μιας κλασικής εθνικής τηλεόρασης; Ποιον θα ενδιέφερε η πορεία του επιστήμονα; Ποιος θα παρακολουθούσε μια συνέντευξή του; Παγερά αδιάφορους θα τους άφηνε. Ποιον θα ενδιέφερε η επιτυχία ενός βιομηχάνου; Αυτόν τον θεωρούσαν ταξικό τους εχθρό, εφόσον σ' αυτόν "χρέωναν" τη δική τους περιθωριοποίηση. Ποιον θα ενδιέφερε ένας τίμιος εργάτης; Αυτός ήταν το μεροδούλι τους. Αυτός ήταν ο τελευταίος "τροχός" της υγιούς "άμαξας". Το αφελές κορόιδο, το οποίο θα το δούλευε εύκολα ο παπατζής και θα του πουλούσε εύκολα έρωτα η πόρνη. Ο αφελής εργάτης και το ταπεινό μεροκάματό του ήταν το "καύσιμο" της Τρούμπας.
Άρα μια συμβατική εθνική τηλεόραση δεν θα είχε τηλεθέαση στην Τρούμπα. Ποιος θα είχε; Ένα ειδικό κανάλι, το οποίο θα απευθυνόταν στις ειδικές ανάγκες ενός περιθωριοποιημένου κοινού. Αυτό το κανάλι θα ταυτιζόταν με τις ειδικές ανάγκες του συγκεκριμένου κοινού. Θα του πουλούσε ελπίδες για ένα "θαύμα", που θα το οδηγούσε σε ένα καλύτερο μέλλον.
Ένα κανάλι, το οποίο στο πρακτικό επίπεδο θα του πουλούσε λύσεις για την πιο εύκολη διεκπεραίωση της καθημερινότητάς του. Θα το διασκέδαζε με τη βάση του ανθρώπινου χιούμορ και η οποία βάση είναι η εύκολα κατανοητή "κωλοτούμπα". Θα πρόβαλε μόνον τους ισχυρούς της συγκεκριμένης κοινωνίας και τα πρότυπά της.
Πώς θα ήταν οι διαφημίσεις ενός τέτοιου καναλιού; Δεν θα διαφήμιζε τα "προϊόντα" που είχαν ανάγκη τα μέλη της συγκεκριμένης κοινωνίας; Πώς θα ήταν τα πετυχημένα σήριάλ του; Δεν θα "κάλυπταν" τις ειδικές ανάγκες των μελών της κοινωνίας, για να επιτευχθεί ταύτιση και άρα θεαματικότητα;
Όταν λοιπόν το κοινό σου είναι ιδιόμορφο και στην περίπτωσή μας περιθωριακό, δεν πρέπει με κάποιο τρόπο να το "πιάσεις"; Δεν πρέπει να το συγκινήσεις, ώστε στη συνέχεια να του πουλήσεις αυτό που σ' ενδιαφέρει; Σε ένα τηλεοπτικό κοινό φτωχών πορνών και ταλαίπωρων μαστροπών, τι ταινία θα του δείξεις για να το συγκινήσεις και άρα να το "πιάσεις"; Θα του δείξεις "Το μετέωρο βήμα του πελαργού"; Όχι βέβαια. Γιατί; Γιατί δεν τους ενδιαφέρει. Δεν τους συγκινεί. Οι επιλογές πάντα πρέπει να καλύπτουν στις συναισθηματικές ανάγκες του κοινού στο οποίο κάποιος απευθύνεται.
Αν θέλεις να συγκινήσεις το γυναικείο κοινό αυτής της κοινωνικής μερίδας, θα του προσφέρεις αυτό το οποίο έχει ανάγκη. Την ελπίδα. Του προσφέρεις το έργο Pretty Woman. Το έργο που περιγράφει την ιστορία μιας πόρνης, που βρήκε τον πλούσιο επιχειρηματία και "σώθηκε" από την κακή της μοίρα. Το έργο το οποίο θα προκαλέσει την ταύτιση με το κοινό που το παρακολουθεί. Που το συγκινεί.
Θα αρχίσουν να βουρκώνουν οι βασανισμένες πόρνες με αυτό το έργο. Θα αναπτερωθούν οι ελπίδες τους για "σωτηρία". Μετά πλακώνεις τις διαφημίσεις, εκμεταλλευόμενος αυτήν ακριβώς τη λογική. Διαφημίζεις προϊόντα που τις ενδιαφέρουν και έχουν σχέση με την καθημερινότητά τους και βέβαια με την "ηρωίδα" τους.
Εσώρουχα, που μοιάζουν μ' αυτά της επιτυχημένης "ηρωίδας". Καλλυντικές κρέμες, που μπορούν να τους δώσουν την εμφάνιση της "ηρωίδας". Αποτριχωτικά κεριά, δαντελωτά εσώρουχα, οδοντόκρεμες κλπ.. Οτιδήποτε θα τους δώσει τη δυνατότητα να πλησιάσουν το "πρότυπο" και άρα το "θαύμα". Έτσι γίνεται πάντα. Ένα κινηματογραφικό έργο "πιάνει" το κοινό και πάνω σ' αυτό "χτίζεται" η διαφήμιση.
Μπύρες και αυτοκίνητα διαφημίζεις στο ημίχρονο μιας ποδοσφαιρικής μετάδοσης. Δεν διαφημίζεις σερβιέτες και απορρυπαντικά. Διαφημίζεις αυτά τα οποία έχει ανάγκη το συγκεκριμένο κοινό, το οποίο έχεις "αιχμαλωτίσει" μπροστά στην τηλεόραση.
Τα ανάλογα γίνονται και με το αντρικό κοινό αυτής της ιδιόμορφης κοινωνίας. Δεν τους δίνεις μια ταινία, που να έχει σχέση με τις ανησυχίες των επιστημόνων για την τρύπα του όζοντος. Από καταστροφές ξέρουν και δεν χρειάζονται παραπάνω προβληματισμό. Σ' αυτούς δίνεις ταινία που να έχει σχέση με τη δική τους "ελπίδα" πάνω στις δικές τους δυνατότητες. Είναι αγράμματοι, βίαιοι κι ελπίζουν στο "θαύμα". Τους δίνεις μια ταινία περιπέτειας. Κλωτσίδια, μπουνίδια και ό,τι καταλαβαίνουν οι αγράμματοι ως μέσον για να επιτύχουν τους στόχους τους.
Τους δίνεις μια κλασική αμερικανική περιπέτεια. Μια περιπέτεια, όπου η καρικατούρα του "κακού" είναι τόσο χονδροειδής, που μόνον ταμπέλα "κακίας" στο κεφάλι δεν έχει. Ενός "κακού", ο οποίος αντιμετωπίζεται ακόμα και με τα μέσα που διαθέτουν οι ίδιοι. Αυτό τους δίνεις, γιατί αυτό θέλουν να δουν. Μια ταινία με κάποιον αγράμματο ήρωα, που έκανε μια πετυχημένη ληστεία, κομπίνα ή κέρδισε το λαχείο. Ένα έργο όπως ήταν το "Κεντρί" ή το "Κάποτε στην Αμερική". Στόχος είναι να ταυτιστούν με τους ήρωες της ταινίας. Να ονειρευτούν ότι αυτό μπορεί να συμβεί και στους ίδιους.
Μόλις τους "πιάσεις", τους αρχίζεις στις διαφημίσεις. Λαχεία, ξυστά, ιππόδρομους, μπύρες, ουίσκι κλπ.. Δεν διαφημίζεις εκείνη την ώρα ούτε σουτιέν ούτε σκληρούς δίσκους για υπολογιστές. Αυτό είναι το νόημα της διαφήμισης και γι' αυτό η διαφήμιση έχει ανάγκη το "όχημα" ενός κινηματογραφικού έργου ή ενός τηλεοπτικού σήριαλ. Το "καλλιτέχνημα" "πιάνει" το κοινό που ενδιαφέρει και μετά η διαφήμιση το "καβαλάει". Το "καλλιτέχνημα" σου δίνει ένα life style και η διαφήμιση αναλαμβάνει να σου δώσει τα "εφόδια".
Με βάση όλα αυτά που είπαμε, τι καταλαβαίνει ο αναγνώστης; Ότι το ειδικό κοινό της Τρούμπας βλέπει συγκεκριμένα πράγματα, γιατί έχει ειδικά χαρακτηριστικά. Καταναλώνει συγκεκριμένα πράγματα, γιατί έχει αυτά τα ειδικά χαρακτηριστικά. Το πρόγραμμά του το μονοπωλούν ταινίες που πουλάνε "ελπίδα" σε κατεστραμμένους. Τις διαφημίσεις του τις μονοπωλούνε προϊόντα που απευθύνονται σε άτομα τα οποία επιβιώνουν παρασιτικά μέσα σε ένα δύσκολο και προβληματικό περιβάλλον. Σε άτομα που μόνον στον τζόγο μπορούν να ελπίζουν για "σωτηρία". Σε άτομα που επιβιώνουν πιο εύκολα αν κάνουν μια πετυχημένη αποτρίχωση. Σε άτομα που έχουν ανάγκη να πιούν για να ξεχάσουν μια τραγική πραγματικότητα. Μια κοινωνία απελπισμένων του κοινωνικού περιθωρίου μια τέτοια ειδική τηλεόραση έχει.
Αν όμως ο αναγνώστης τα βάλει όλα αυτά κάτω, τι βλέπει; Το σημερινό τηλεοπτικό τοπίο των ιδιωτικών καναλιών της ελληνικής τηλεόρασης. Αμερικανικά έργα δράσης και περιπέτειας, που πουλάνε "ελπίδα" σε απελπισμένους. Ριάλιτι σόου, που υπόσχονται επιτυχία σε κάθε πικραμένο. Σήριαλ με ήρωες άνεργους, που "καταφέρνουν" να ζουν καλύτερα από τους εργαζόμενους. Πάνω σ' αυτό το πρόγραμμα είναι στημένες και οι διαφημίσεις τους. Διαφημίσεις τζόγου. ΟΠΑΠ, Ξυστό, ιππόδρομος κλπ.. Διαφημίσεις τοκογλύφων για "τζάμπα" χρήμα. Διαφημίσεις στούντιο αισθητικής και κέντρων αδυνατίσματος.
Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι το εξής: Πώς το "κανάλι" της περιθωριακής Τρούμπας έγινε κανάλι της ελληνικής κοινωνίας; Πώς δηλαδή "θριαμβεύουν" κανάλια, τα οποία λόγω προγράμματος θα έπρεπε να απευθύνονται αποκλειστικά στο κοινωνικό "περιθώριο"; Πώς τέτοιου είδους κανάλια μονοπωλούν το κεντρικό ελληνικό τηλεοπτικό τοπίο; Πώς έχουν δηλαδή ανταπόκριση και πώς "πιάνουν" το κοινό τους;
Η σκέψη μας δηλαδή είναι απλή. Όταν συμβαίνουν αυτά, δύο τινά μπορούν να ισχύουν. Είτε έχεις μια κοινωνία τύπου Τρούμπας και της προσφέρεις το πρόγραμμα που της αντιστοιχεί είτε έχεις αυτό το πρόγραμμα και προσπαθείς να μετατρέψεις την κοινωνία σε Τρούμπα. Απλά πράγματα. Είτε έχεις το γαϊδούρι και φτιάχνεις το ανάλογο σαμάρι είτε παραμορφώνεις το γαϊδούρι, για να του ταιριάξεις το σαμάρι που ήδη διαθέτεις.
Όταν η ελληνική κοινωνία αποκτά χαρακτηριστικά και καταναλωτικές συνήθειες Τρούμπας, παύει να έχει ελληνικά χαρακτηριστικά. Είναι μια απελπισμένη και φτωχή κοινωνία, που περιμένει να την "σώσουν". Που περιμένει να συμμετάσχει σε ένα ριάλιτι σώου για να σωθεί. Που περιμένει ένα φτηνό δάνειο, για να νιώσει την "επιτυχία" πληρώνοντας δόσεις, που περιμένει να κερδίσει το λαχείο, που περιμένει να βρει πλούσιο γαμπρό, "ξεπουπουλιαζόμενη" όλη την μέρα στα ινστιτούτα αισθητικής κλπ..
Η ελληνική κοινωνία σήμερα έχει χάσει κάθε δυνατότητα άμυνας. Δεν έχει γίνει Τρούμπα, αλλά λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Δεν έγιναν όλες οι Ελληνίδες πόρνες, αλλά όλες οι πόρνες γίνονται διάσημες Ελληνίδες. Δεν έγιναν όλοι οι Έλληνες μαστροποί, αλλά όλοι οι μαστροποί γίνονται διάσημοι Έλληνες. Πάντα μέσα στη φτώχεια υπάρχει και πλούτος. Γιατί; Γιατί η φτώχεια είναι εκμεταλλεύσιμη.
Το εμπόριο της ελπίδας πάντα αποφέρει πλούτο. Απλά αυτός ο πλούτος είναι για λίγους. Δεν είναι πλούτος ο οποίος παράγεται από την ανάπτυξη και μοιράζεται στην κοινωνία. Είναι πλούτος ο οποίος παράγεται από την αρπαγή και αφαιρείται από την κοινωνία. Σε τσαντίρια μένουν οι φτωχοί γύφτοι, αλλά ανάμεσα σ' αυτά θα βρεις και γύφτους δισεκατομμυριούχους.
Το ανάλογο γίνεται στη σημερινή ελληνική κοινωνία. Η οικονομία της έχει καταστραφεί ολοκληρωτικά και η φτώχεια είναι πλέον διάχυτη σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της. Στην κοινωνία δηλαδή έχει σκορπιστεί η απελπισία της Τρούμπας και μέσω του μηχανισμού προβολής ανταμείβονται με δόξα και χρήμα τα πρότυπα της Τρούμπας. Η ελληνική κοινωνία είναι πλέον μια κοινωνία ανέργων, οι οποίοι είναι απελπισμένοι και περιμένουν να "σωθούν" με οτιδήποτε από τον οποιονδήποτε. Μια κοινωνία "περιθωρίου", το οποίο δεν αντιδρά σε τίποτε, γιατί απλά περιμένει, ελπίζοντας να "σωθεί".
Από παλιότερο άρθρο του Παναγιώτη Τραϊανού με τίτλο:
«ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΤΗΣ AGB»
0 ΣΧΟΛΙΑ:
Δημοσίευση σχολίου