Η ιστορία του Ρομπέν των Δασών είναι για τους Βρετανούς ό,τι είναι τα Ομηρικά Έπη για τους Έλληνες. Ένα παραμυθάκι απ' όπου τα παιδιά αντλούν πρότυπα. Όμως, αυτή η ιστορία, που διαπαιδαγωγεί τα παιδιά της Βρετανίας, τους προσφέρει ένα πρότυπο που δεν είναι ίδιο με τον Αχιλλέα. Ο Βρετανός Ρομπέν λέει τα "μεγάλα" λόγια που αρμόζουν σ' έναν ήρωα, αλλά στην πραγματικότητα ο Ρομπέν είναι ένας συμφεροντολόγος δούλος, που προσπαθεί να παρασύρει τον λαό υπό την εξουσία του "νόμιμου" βασιλιά. Είναι ένας ήρωας, που στο όνομα δήθεν του λαού δεν πολεμάει ένα σκληρό και άδικο βασιλικό σύστημα, αλλά έναν σφετεριστή του θρόνου του απόντος "νόμιμου" βασιλιά. Ενός βασιλιά, ο οποίος γλιτώνει την κρίση λόγω της απουσίας του.
Δεν περνάει καθόλου από το μυαλό αυτού του ήρωα να κρίνει γενικά τα βασιλικά προνόμια και ν' ανατρέψει τη βασιλεία ως άδικο κοινωνικό σύστημα. Αγωνίζεται απλά για τη νομιμότητα αυτού που κατέχει τον θρόνο και όχι για την κοινωνική δικαιοσύνη, που θίγεται από την παρουσία των βασιλέων. Ο Αχιλλέας, για παράδειγμα, μπορεί να ήταν και ο ίδιος βασιλιάς, αλλά, αντιδρώντας σε ανώτερη εξουσία, για λόγους που έχουν καθαρά σχέση με την εκμετάλλευση και την αδικία, στην ουσία προτείνει εμμέσως τη δημοκρατία. Αν αμφισβητηθεί η ιεραρχία στο ανώτερο επίπεδο, δεν είναι δύσκολο ν' αμφισβητηθεί και στο κατώτερο. Όταν αμφισβητείς την εξουσία για συγκεκριμένους λόγους, δέχεσαι και ο ίδιος την αμφισβήτηση, όταν υπάρχουν αυτοί οι λόγοι για κάποιους άλλους. Ο Αχιλλέας γι' αυτόν τον λόγο είναι χρήσιμος ήρωας και τα Έπη χρήσιμο μέσον διαπαιδαγώγησης. Είναι χρήσιμο πρότυπο για τον άνθρωπο και επικίνδυνο για την εξουσία.
Αντίθετα μ' αυτόν, το πρότυπο του Ρομπέν των Δασών είναι χρήσιμο μόνον για την εξουσία. Ο ήρωας είναι παντελώς άχρηστος κι εξαιρετικά επικίνδυνος για να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για τον άνθρωπο. Είναι εντελώς μονοδιάστατος κι αφιερώνει το σύνολο της ζωής του σε έναν σκοπό. Δεν έχει τα χαρακτηριστικά του Οδυσσέα, ο οποίος τοποθετείται σε όλα τα ζητήματα και προσφέρει γνώση στον άνθρωπο στο σύνολο των θεμάτων. Τον Οδυσσέα, εκτός από τους στόχους του, τον απασχολούν τα προσωπικά του προβλήματα, η σχέση του με τη γυναίκα του και το παιδί του. Εκτός από τα υπεράνθρωπα κατορθώματα, που είναι οι στόχοι του, τον απασχολούν στον ίδιο βαθμό και τα ανθρώπινα προβλήματα που ο ίδιος αντιμετωπίζει. Δεν παριστάνει τον θεό, που δεν αντιμετωπίζει κανένα ανθρώπινο πρόβλημα.
Τον Βρετανό ήρωα πέρα από τον στόχο του δεν τον απασχολεί τίποτε άλλο. Προφανώς ζει σαν θεός χωρίς ανθρώπινες ανάγκες και γι' αυτό δεν τον απασχολούν τα ανθρώπινα προβλήματα. Υποφέρει ως άνθρωπος, αλλά μάλλον θεωρεί ότι, αν καταφέρει να επιτύχει τον στόχο του, όλα τα άλλα προβλήματά του θα λυθούν ως δια μαγείας. Τι είδους ήρωας-πρότυπο μπορεί να είναι ένας άνθρωπος, που περιμένει και ζει σαν πιστός σκύλος μέχρι ν' ανταμειφθεί για τον αγώνα του από τον "δίκαιο" αλλά προπάντων "νόμιμο" βασιλιά; Τι είδους ανθρώπινο πρότυπο προβάλει αυτό το παραμύθι; Το τέλος αυτού του παραμυθιού, που ευνοεί βέβαια την "νόμιμη" εξουσία της Βρετανίας, δεν περιγράφει αλλαγές στο κοινωνικό σύστημα. Την εξουσία απλά την αναλαμβάνει ο "νόμιμος" βασιλιάς κι εκεί προφανώς τελειώνουν όλα.
Δεν μας λέει, για παράδειγμα, τι θα κάνει ο γελοίος ο Ρομπέν, όταν οι φοροεισπράκτορες του νόμιμου βασιλιά "ξεχυθούν" για να ρουφήξουν το αίμα του λαού. Θα τους αρπάζει τους φόρους και θα τους μοιράζει στους φτωχούς; Ή μήπως αυτό το έκανε μόνο για όσο διάστημα η πράξη αυτή έθιγε τα συμφέροντα του σφετεριστή βασιλιά. Το έκανε δηλαδή μόνο και μόνο για να πάρει μαζί του τον λαό και να πολεμήσει τον "παράνομο" βασιλιά; Το τέλος, δηλαδή, έρχεται με την αποκατάσταση του "νόμιμου" βασιλιά στην εξουσία, χωρίς να προβάλει θέσεις και αιτήματα του ήρωα-πρότυπου, τα οποία θα τα δανειστούν οι άνθρωποι που διαπαιδαγωγούνται από την ιστορία αυτήν. Δεν υπάρχουν μέσα στο παραμύθι στοιχεία για το πώς αντιδρά ο ήρωας, όταν ο βασιλιάς είναι άδικος. Για τον ήρωα αρκεί την εξουσία να την κατέχει ο "νόμιμος" βασιλιάς. Όταν είναι "νόμιμος", είναι μάλλον αλάνθαστος Θεός και ο ήρωας προφανώς συμφωνεί απόλυτα μαζί του.
Αυτό δηλαδή που λείπει από το παραμυθάκι του Ρομπέν των Δασών είναι ό,τι ακριβώς δίνει αξία στα Ομηρικά Έπη. Μέσα στα Έπη αποκαλύπτονται όλες οι σκέψεις των βασιλέων. Αποκαλύπτονται ακόμα και οι πιο μύχιες σκέψεις, καθώς και τα επιχειρήματα τα οποία προβάλουν, ακόμα κι όταν πρόκειται να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Αποκαλύπτονται οι ανθρώπινες αγωνίες τους και τα ανθρώπινα προβλήματά τους, που τους καθηλώνουν στο επίπεδο του ανθρώπου και δεν παρουσιάζονται ως θεοί. Ο άνθρωπος που διαβάζει τα Έπη ενημερώνεται για όλα αυτά και άρα κερδίζει η κοινωνία από αυτήν την ενημέρωση των απλών ανθρώπων σε σχέση με τις προθέσεις της εξουσίας.
Αντίθετα στο παραμύθι του Ρομπέν η εξουσία προστατεύεται απόλυτα. Ο βασιλιάς δεν κρίνεται, εφόσον δεν αποκαλύπτεται μέσα σ' αυτό ούτε η φιλοσοφία του ούτε η συμπεριφορά του απέναντι στον λαό. Μέσα στο παραμύθι παρουσιάζεται ένας βασιλιάς, που η δικαιοσύνη του κρίνεται μόνον από το εάν αντάμειψε ή όχι τον πιστό του δούλο· αν τον έκανε ιππότη ή όχι· αν τον έκανε πλούσιο ή όχι. Κρίνεται ως άγνωστος θεός για το αν αναγνώρισε ως "άγιο" τον δούλο του ή όχι.
Ο λαός στην περίπτωση αυτήν απλά παρακολουθεί, γιατί είναι "κατώτερος" και δεν τον αφορά η όλη κατάσταση. Δεν είναι "εκλεκτός", όπως ο βασιλιάς, για να μοιράζει προνόμια και δεν είναι ιππότης "άξιος" για να τα διεκδικεί. Αυτός απλά χειροκροτεί και περιμένει να τον καλέσουν στο γλέντι τού "γάμου" του ιππότη μ' αυτήν που θα του προξενέψει ο βασιλιάς. Περιμένει ν' αρπάξει μερικά από τα "ψίχουλα" που θα περισσέψουν από αυτήν τη βασιλική εκδήλωση. Το τέλος του παραμυθιού δεν μπορεί να είναι το κλασικό ..."έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα". Θεωρητικά όλα τα παραμύθια πρέπει να τελειώνουν μ' αυτόν τον τρόπο, γιατί αυτό είναι και το πρακτικό νόημα της ύπαρξής τους. Το να γνωρίζει κάποιος την ιστορία των πραγματικών ηρώων είναι θετικό κι αυτό γιατί πράγματι επωφελείται από τις πράξεις τους. Το "εμείς", δηλαδή, που είναι ο αναγνώστης της ιστορίας και άρα αυτός που διαπαιδαγωγείται από τις περιπέτειες των ηρώων-πρωτοπόρων, πρέπει πράγματι να επωφελείται από τις πράξεις τους. Η ιστορία στην περίπτωση αυτήν απλά γίνεται παραμυθάκι, για να τη μαθαίνουν πιο εύκολα τα παιδιά. Όμως, ένα καλό παραμύθι πρέπει να βασίζεται σε μια πραγματικά καλή ιστορία και στην περίπτωση αυτή καλή είναι η ιστορία που περιγράφει κάτι το οποίο δίνει κέρδος στον αναγνώστη. "Εμείς" κερδίζουμε από τους γνήσιους ήρωες κι αυτό γιατί απολαμβάνουμε στη ζωή μας τα επιτεύγματά τους, χωρίς όμως να έχουμε υποστεί τις ταλαιπωρίες τους. Αυτό το νόημα έχει η φράση ..."έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα".
Στην περίπτωση του παραμυθιού του Ρομπέν των Δασών τι απ' όλα αυτά τα χρήσιμα συμβαίνει; "Αυτοί", δηλαδή, ο βασιλιάς και ο ιππότης, έζησαν σίγουρα καλά κι αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε να συμβαίνει ακόμα. Το "εμείς" όμως τι κάνει; Το παιδί του εργάτη από το Μάντσεστερ γιατί να θυμάται αυτούς τους "βολεμένους" και να διαπαιδαγωγείται μ' αυτό το τρισάθλιο παραμύθι; Για να προσκυνάει πιο εύκολα τα "νούμερα" του Λονδίνου, που είναι οι φυσικοί τους διάδοχοι και άρα αυτοί που πράγματι έζησαν εξαιτίας των ηρώων-προτύπων τους καλύτερα; Ο πρίγκιπας της Ουαλίας έχει νόημα να θυμάται πώς επιβιώνει ο βασιλιάς που είναι απών, γιατί έτσι κι αλλιώς και ο ίδιος ως βασιλιάς θα "λείπει" από τα ανθρώπινα προβλήματα των υπηκόων του. Έχει νόημα να θυμάται το παραμύθι του Ρομπέν, γιατί μ' αυτόν τον τρόπο μαθαίνει πώς εξασφαλίζεις πιστούς δούλους όταν "λείπεις". Το παραμύθι, δηλαδή, γι' αυτόν είναι χρήσιμο διαπαιδαγωγικό μέσον κι επιπλέον του προσφέρει γνώσεις. Οι υπόλοιποι όμως δεν κερδίζουν τίποτε απολύτως. Ίσα-ίσα που εκπαιδεύονται στη μιζέρια, γιατί μέσα από αυτό το παραμύθι μαθαίνουν ότι οι ίδιοι είναι οι μίζεροι απόγονοι των μίζερων προγόνων τους, που περίμεναν από τους "εκλεκτούς" να τους σώσουν, γιατί δεν μπορούσαν να σωθούν μόνοι τους.
Ο αναγνώστης, γνωρίζοντας το ποιόν του Ρομπέν ως κοινωνικού προτύπου, μπορεί να καταλάβει προς ποια κατεύθυνση προσανατολίζει το σύστημα τα παιδιά της βρετανικής κοινωνίας. Ο Βρετανός, που διαπαιδαγωγείται από τα βρετανικά ανθρώπινα πρότυπα, δεν κάνει τίποτε για τον άνθρωπο και την κοινωνία αφιλοκερδώς. Αγωνίζεται για τη νομιμότητα των εξουσιαστών και άρα για την επ' άπειρον βασιλεία των υπαρχόντων βασιλέων. Πάντα τον ηρωισμό του τον αποτιμά σε πλούτο. Πάντα στοχεύει στην αναγνώριση από το σύστημα, που τους γενναίους τους κάνει "Sir" και τους εξασφαλίζει το μέλλον τους. Όπως οι Βρετανίδες βλέπουν την ομορφιά τους σαν το μοναδικό κεφάλαιό τους, έτσι και οι Βρετανοί αντιλαμβάνονται τον ηρωισμό. Οι φτωχοί Βρετανοί, βλέποντας τον ηρωισμό τους σαν το μοναδικό μέσον που διαθέτουν για την επιτυχία, συνασπίζονται εναντίον των Βρετανών που δεν είναι της ίδιας φιλοσοφίας. Συνασπίζονται εναντίον των Βρετανών που δεν δίνουν οικονομική απόδοση στο κεφάλαιο "ηρωισμός" και άρα δεν επιθυμούν τη Βρετανία αποικιοκρατική δύναμη.
Όλοι αυτοί οι "κεφαλαιοκράτες" του ηρωισμού λαχταρούν να θέσει το σύστημα τους νέους στόχους που απαιτούν ηρωισμό, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος που μπορούν να γίνουν και οι ίδιοι πλούσιοι. Ονειρεύονται να ξεκινήσει η Βρετανία νέους πολέμους, που θα τους δώσουν την ευκαιρία να γίνουν κεφαλαιοκράτες "ευγενείς", έστω και στο πιο μακρινό σημείο του πλανήτη. Ποτέ δεν αμφισβητούν το σύστημα, γιατί μόνο με τη βοήθεια του συστήματος εκπληρώνουν τα όνειρά τους. Μόνο με τη βοήθεια του συστήματος γίνονται και οι ίδιοι "πρίγκιπες" κι αποσπούν τον έρωτα των γυναικών που τους ενδιαφέρουν και οι οποίες στο μεσοδιάστημα που δεν τα καταφέρνουν δεν τους δίνουν σημασία. Ο βρετανικός λαός είναι ένας από τους πιο ηρωικούς λαούς στον κόσμο, γιατί απλούστατα δεν γνωρίζει να κάνει τίποτε άλλο.
Όλοι έμειναν άναυδοι με τη συμπεριφορά των Βρετανών κατά τον βομβαρδισμό του Λονδίνου στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Παρεξήγησαν την συμπεριφορά τους και την χαρακτήρισαν εξόχως ηρωική και πατριωτική χωρίς να γνωρίζουν τα αίτια που την προκαλούν. Δεν γνώριζαν ότι αυτήν η συμπεριφορά είναι μια "άρρωστη" έως αυτοκτονική συμπεριφορά που προκαλείται εξαιτίας της εκπαίδευσης. Χίλιες φορές να τους βομβαρδίσεις, χίλιες φορές θα κάθονται και θα πίνουν το τσάι τους μέσα στα σπίτια τους, "ρίχνοντας" κρυφές ματιές στο δρόμο. Γιατί θα κάθονται μέσα στα σπίτια τους, κοιτώντας έξω; Γιατί εκεί θα περιμένουν να τους "συναντήσει" η εξουσία και να τους δώσει την αναγνώριση που επιθυμούν για τη γενναιότητά τους. Γιατί εκεί θα περιμένουν πεινασμένοι να τους δει ο λόρδος και να τους τιμήσει που φέρονται με τον γνήσιο ηρωικό και βρετανικό τρόπο. Αυτός ο λόρδος μετά τον βομβαρδισμό —και βέβαια αν επιβιώσουν— θα τους πάρει από το χέρι και θα τους αναδείξει στην κοινωνία ως αυθεντικά βρετανικά πρότυπα. Αυτός θα τους κάνει τις "φίρμες" της γειτονιάς τους. Αυτός θα τους κάνει να αισθανθούν σημαντικοί σε μια κοινωνία που σε εκπαιδεύει να νιώθεις ασήμαντος. Τα πάντα είναι θέμα εκπαίδευσης. Αυτή η εκπαίδευση δίνει τα χαρακτηριστικά στον λαό. Οι Βρετανοί, εξαιτίας αυτής της εκπαίδευσης, υποτιμούν την ίδια τη ζωή και υπερεκτιμούν τη διάκριση που οδηγεί στον πλούτο.
Δεν έχει αξία για τον φτωχό Βρετανό σε περίπτωση βομβαρδισμού να κρυφτεί για να σώσει τη ζωή του και να εξακολουθήσει να ζει ασήμαντος και φτωχός όπως ζούσε πάντα. Τι αξία έχει αυτή η ζωή, όταν αυτός ο άνθρωπος έχει εκπαιδευτεί να φέρεται σαν πλούσιος και δεν έχει να φάει; Όταν πίνει με άψογο στυλ το τσάι του σ' ένα χωρίς θέρμανση παγωμένο διαμέρισμα; Όταν λόγω εκπαίδευσης είναι εκτός από "ανάπηρος" και τρομερά φτωχός κι αυτό το περίφημο βρετανικό στυλ είναι η μόνη περιουσία του; Ρισκάρει τη ζωή του, ώστε να πολλαπλασιάσει τις πιθανότητες να γευθεί τη διάκριση και βέβαια τον πλούτο εξαιτίας της αναγνώρισής του από το σύστημα. Ρισκάρει για να γευθεί τουλάχιστον τις συνθήκες που δίνουν πρακτική εφαρμογή σ' αυτά που ξέρει. Ο ηρωισμός για τον Βρετανό είναι το διαβατήριό του και μονόδρομος για την επιτυχία όπως την αντιλαμβάνεται με βάση την παιδεία του. Ένας ηρωισμός, που πάντα στρέφεται εναντίον των εκτός της Βρετανίας "βαρβάρων", που έχουν υπό την κατοχή τους το κεφάλαιο που ο Βρετανός χρειάζεται ν' αποκτήσει για να γίνει "ευγενής". Ποτέ αυτοί οι φτωχοί Βρετανοί, που πιστεύουν για τους εαυτούς τους ότι είναι "δυνάμει ευγενείς", δεν στρέφονται εναντίον των Βρετανών ευγενών, γιατί δεν θέλουν να καταστρέψουν τα όνειρά τους.
Από το βιβλίο του Παναγιώτη Τραϊανού: «ΥΔΡΟΧΟΙΣΜΟΣ VS ΝΕΑΣ ΤΑΞΗΣ»
0 ΣΧΟΛΙΑ:
Δημοσίευση σχολίου